बौद्धांनो स्वतःचे कठोर आत्मपरीक्षण करा…

अ‍ॅड. विश्वास काश्यप

दुसऱ्या जातीला दोष आणि शिव्या देऊन आता काहीही साध्य होणार नाही . ते आमच्या बरेच पुढे गेलेत . आणि आम्ही होतो तिथेच आहोत . फेसबुक, व्हाट्सउपमुळे समाजाची प्रगती, उन्नती होत नाही . फार फार तर प्रचार आणि प्रसार होतो . ते पण दिर्घकालीन नाही तर फक्त क्षणिक .

सध्या आपल्यावर होणाऱ्या जातीय हत्याकांडाची चर्चा सर्वत्र होत आहे . चीड , संताप, राग , द्वेष , इतिहास , भूगोल , राजकीय मतमतांतरे अशी सगळी एकंदर परिस्थिती आहे .

*अमेरिका आणि भारत*

अमेरिकेतील काळ्या गोऱ्यांचा सामाजिक संघर्ष आणि आपल्या भारत देशातील जातीय संघर्ष ह्यांची तुलनाच होऊ शकत नाही . अमेरिका खरी लोकशाहीवादी आहे . आम्ही कागदोपत्री लोकशाहीवादी आहोत . आमच्या देशाचा अमेरिका व्हायला अजून कमीत कमी १०० वर्षे तर नक्कीच लागतील .

माझ्या धम्म बंधू भगिनींनो , गेली कित्येक वर्षे आमच्या समाजातील व्यक्तीवर दररोजच हल्ले होत आहे. सर्वेक्षणानुसार संपूर्ण भारतात दर आठवड्याला तेरा दलितांचे खून होतात . पाच ते सहा कुटुंबांची घरे जाळली जातात . दररोज बलात्कार आणि अपहरण होत असतात . आमच्या महाराष्ट्रापुरते बोलायचे झाल्यास वर्षातून असा एखादा तरी जीवघेणा हल्ला होतोच . घटनेनंतर फार फार आठवडाभर चर्चा होते . मोर्चे, निदर्शने, निवेदने इत्यादी इत्यादी सोपस्कार पार पाडले जातात . सध्या कोरोना महोत्सवामुळे हे काही प्रमाणात बंद जरी असले तरी फेसबुक, व्हाट्सउप, ट्विटर, ह्यावर जोरदार चर्चा होत आहे . जितक्या व्यक्ती तितक्या प्रवृत्ती अशी सगळी व्यवस्था आहे .

*मूळ मुद्दा तसाच …*

आठवड्यानंतर किंवा महिन्याभरानंतर पुढे काय ? तर काहीही नाही . अन्याय अत्याचाराचा मूळ मुद्दा पुन्हा तसाच राहतो आणि पुढची घटना घडत नाही तोपर्यंत तो तसाच अडगळीत पडून राहतो . प्रश्न असा आहे की, आम्ही कधीतरी ह्या मूळ मुद्द्याला भिडणार आहोत की नाही ? आंबेडकरी समाजाची इतकी प्रचंड मोठी वैचारिक ताकद असताना असे कसे होते ?

*स्वतःच्या घराकडे लक्ष ….*

मित्रांनो, काही छोट्या छोट्या गोष्टी आपण कराव्यात असे मला वाटते. पहिल्यांदा आम्हाला वैयक्तिकरित्या स्वतःच्या घराकडे लक्ष दिले पाहिजे . आपले घर सुरक्षित असेल तरच तुम्ही बाहेर समाजकारण ,राजकारण आणि इतर सर्व काही गोष्टी करू शकता . बाहेरच्या शक्तीशी लढू शकता .

*आर्थिक स्थिती मजबूत करा …*

आम्ही मुळातच गरीब घरातील असल्याने आमची आर्थिक स्थिती अतिशय वाईट आहे . ती आर्थिक स्थिती कशी सुधारेल ह्याकडे लक्ष दिलेच पाहिजे . मित्रांनो, पैसा हाच सर्वस्व आहे . पैसा नाही तर कोणीही नाही . त्यामुळे पैसे कमवून आपले घर मजबूत करा . पैसेवाल्याकडे कोणीही वाकड्या नजरेने बघत नाही . पैसा हीच त्याची जात तयार होते . त्याच्याकडे वाकड्या नजरेने पाहण्याची कोणाची हिम्मत होत नाही . पैशाने तुम्ही कोणतीही यंत्रणा विकत घेऊ शकता .

*गुजराती मारवाडी …..*

मारवाडी, जैन , गुजराती बघा . त्यांच्याही संघटना आहेत . परंतु ते आपल्यासारखे मोर्चे , निदर्शने काढत बसत नाहीत .वैयक्तिकरित्या किंवा संघटितरित्या ते पैशाने संपूर्ण समस्याच मिटवून टाकतात .

*आंबेडकरी समाज पैसेवाला समाज ….*

आमच्याकडे आर्थिक ताकद नसल्याने आम्ही जागोजागी मार खात बसलोय . त्यामुळे भरपूर पैसे कमवा . ते योग्य ठिकाणी गुंतवा . पैश्याची बचत करा . पैसेवाले व्हा . आंबेडकरी समाज पैसेवाला आहे असे दुसऱ्या समाजाने तुम्हाला म्हटले पाहिजे .

*व्यवसायच करा …..*

पैसे कमविण्यासाठी व्यवसायच केला पाहिजे . नोकरीत पैसा नाही . नोकरीत तुम्ही दोन वेळचं पोटभर खाऊ शकता परंतु श्रीमंत होऊ शकत नाही . सध्या नोकऱ्या तरी कुठे आहेत म्हणा . तुम्ही कमीत कमी वडापावची का होईना गाडी टाका . लघु ,अतिलघु उद्योगापासून आपण सुरू करू . रुपये ५०००/- च्या भांडवलावर तो धंदा आपण तीन ते चार मुले घेऊन करू शकतो . प्रत्येकी दीड हजार रुपये भांडवलावर हा व्यवसाय सुरू होऊ शकतो . पोलीस आणि महानगरपालिका तुम्ही आरामात मॅनेज करू शकता .

*मोर्चे , निदर्शने व्यवसायासाठी ….*

आता आपण आपली ओळख बदलू या . आरक्षणासाठी आता आमचे मोर्चे निघणार नाहीत . आता आमचे मोर्चे , निदर्शने होतील ते व्यवसायासाठी . बस झाल्या नोकऱ्या बिकऱ्या .

*कमीत कमी पदवीपर्यंतचे शिक्षण …*

आता दुसरे म्हणजे आमच्या मुलामुलींनी कमीत कमी पदवीपर्यंत चे शिक्षण घेतलेच पाहिजे . आपल्या मुलांना कमीत कमी पदवीचे शिक्षण देण्याची महत्वपूर्ण जबाबदारी त्यांच्या पालकांची . जर तुमच्या मुलांना तुम्ही शिक्षण देणार नसाल तर तुम्हाला बाबासाहेबांचे नाव घेण्याचा काहीएक अधिकार नाही . माझे तर असे म्हणणे आहे की , ह्यापुढे आपण एकमेकांशी संबंध ठेवताना ज्या घरात मुलगा किंवा मुलगी कमीतकमी पदवीधारक आहेत किंवा शिकत आहेत अशाच कुटुंबाशी संबंध ठेवावेत . नाहीतर त्या कुटुंबाशी संबंध ठेऊ नयेत . अशा प्रकारच्या कडक उपाययोजना केल्याशिवाय ह्यांना शिक्षणाचे महत्व समजणार नाही . आमच्या अजून किती पिढ्या अर्धवट शिक्षण घेतलेल्या , शिक्षणच न घेतलेल्या राहणार आहेत ? जगातील सर्वोत्तम विद्वान असलेल्या बाबासाहेबांना आम्ही आमचा बाप मानतो आणि त्यांची लेकरं अर्धशिक्षित ? लाज वाटायला पाहिजे आम्हा लोकांना .

*शिका …..*

शिका, संघटित व्हा, संघर्ष करा ह्यातील पहिले शिका हे आम्हा बऱ्याच जणांना न समजल्यामुळे आम्ही ना संघटित झालो, ना उत्कृष्टपणे संघर्ष केला . सगळंच कसं अर्धवट .

*बडे अधिकारी / बडे व्यावसायिकांना विनंती …..*

आमची बौद्ध समाजातील बड्या अधिकाऱ्यांना आणि काही बड्या व्यावसायिकांना नम्र विनंती आहे की , त्यांनी एकत्रित येऊन जिल्ह्या जिल्ह्यात शिक्षण संस्था उभाराव्यात . मोठ मोठ्या शिक्षण संस्था उभारल्याशिवाय आपल्या समाजाची प्रगती होणे शक्य नाही . तुम्ही मोठे अधिकारी आणि व्यावसायिक आहात त्यामुळे समाजाप्रती तुमचे असलेले उत्तरदायित्व सुद्धा मोठे आहे .

*शिक्षण संस्था उभ्या करा ….*

उगाचच प्रवचन देण्यापेक्षा विधायक काम करून दाखवा . समाजाला सध्या त्याची फार गरज आहे .तुमच्या कुटुंबाचा आणि मुलांचा तुम्ही विचार कराच परंतु आपल्या समाजाचा सुद्धा कृतीशील विचार आपण केलाच पाहिजे . एकट्या बाबासाहेबांनी अनेक शिक्षण संस्था उभारल्या . आपण मोठे अधिकारी आणि व्यावसायिक मिळून शिक्षण संस्था का उभारू शकत नाही ? आय . टी . आय. सारख्या शिक्षण संस्था उभारून आपल्या मुलामुलींना आर्थिक सक्षम आपण का बनवू शकत नाही ? व्यावहारिक दृष्ट्या काही अधिकाऱ्यांना शासकीय नियमाबाबत प्रत्यक्ष काम करण्यासाठी काही तांत्रिक अडचणी येऊ शकतात . पण त्यात अवघड असे काहीच नाही .

*जिल्हा कमिटी बनवा …..*

आता अन्याय अत्याचाराबाबत बोलायचे झाल्यास प्रत्येक जिल्ह्यात एक कमिटी बनवावी . त्या कमिटीत निवृत्त अधिकारी, पोलीस अधिकारी , वकील, पत्रकार, डॉक्टर , समाजसेवक असले पाहिजेत . नमूद कमिटीची महिन्यातून एक तरी मिटिंग झाली पाहिजे . ती कमिटी जिल्ह्यात ज्या ठिकाणी घटना घडेल त्याठिकाणी भेट देऊन सगळी सूत्रे आपल्या हातात घेईल .

*जातीअंताची लढाई ….*

जातीअंताची लढाई लढणाऱ्या आमच्या ऍड . बाळासाहेब आंबेडकर सरांची फार वर्षापासूनची एक मागणी आहे की, शाळेच्या रजिस्टर मधून जातीचा कॉलम काढून टाकावा . ही मागणी १०१ % बरोबर आहे . आपण सर्वांनी मिळून शासन दरबारी लेखी पाठपुरावा करून ती मागणी मान्य करून घेतली पाहिजे .

*खेडी सोडा , शहरात या …*

आमचे पत्रकार मित्र दिवाकर शेजवळ लिहितात की, बाबासाहेबांनी सांगितले की खेडी सोडा , शहरात या . १००% सत्य . यु. पी ., बिहारचे भैये त्यांचे गाव सोडून मुंबईत आले . एस .आर .ए . योजनेत तीन तीन प्लॅट मिळाले . आता ते करोडपती आहेत . आणि आम्ही बसलोय गावात, खेड्यात मार खात . बाबासाहेबांचे अजूनही ऐका, खेडी सोडा , शहरात या .

*ब्राह्मणांना अजून किती ठोकणार ?….*

फक्त ब्राह्मणांना शिव्या देऊन काहीही फायदा नाही . आतापर्यंत झालेल्या हत्याकांडात किती आरोपी ब्राह्मण समाजाचे आहेत ? तर जवळ जवळ नाहीच . आता कोणी म्हणेल की त्या हत्याकांडामागे ब्राह्मणी ब्रेन आहे त्याचे काय ? अरे पण ज्याने हा ब्रेन वापरायला दिला त्याची काहीच जबाबदारी नाही का ? ब्राह्मणांना आम्ही अजून किती दिवस ठोकणार आहोत ?

*कोणत्याही क्षेत्रात मजबूत संघटन नाही …..*

आमची सगळी एनर्जी आर . एस . एस . ला नावे ठेवण्यात जात आहे . परंतु त्यांच्या सारखी संघटना काढण्याचा कोणी प्रयत्न केला आहे का ? आमचे कोणतेच संघटन मजबूत नाही . ना राजकीय, ना धार्मिक , ना सामाजिक, ना शैक्षणिक , ना सांस्कृतिक , ना आर्थिक ,ना बौद्धिक , कोणतेच नाही . खरं तर आमच्याकडे प्रचंड विद्वत्ता आहे . मोठे मनुष्यबळ आहे . कष्ट करण्याची ताकद आहे . सामाजिक भान आहे . सगळं काही आहे . फक्त अतिशहाणपणामुळे सगळं घोडं अडलय . प्रत्येकजण बाबासाहेब समजायला लागलाय . नम्रता नाही , त्यागाची भावना नाही , कोणाला मोठे मानण्याची दानत नाही . मी म्हणेल तेच खरं . मला एकट्यालाच बाबासाहेब समजला आहे . बस .

*वेगवेगळ्या राजकीय पक्षातील आपल्या बंधूंचा सन्मान करा ….*

प्रत्येकाला नगरसेवक, आमदार, खासदार व्हायचंय . नक्कीच व्हा . स्वप्ने मोठीच पहिली पाहिजेत .पण एक लक्षात ठेवा . प्रत्येकाची राजकीय विचारसरणी वेगळी असू शकते . आमचा एखादा बंधू अनेक आंबेडकरी पक्ष सोडून दुसऱ्या पक्षात काम करीत असेल तर लगेचच त्याला टार्गेट का म्हणून करता ? तुझ्या काँग्रेसने काय केले ? तुझ्या शरद पवार ने काय केले ? असे कुचके, फुकटचे प्रश्न विचारून त्याला नुसते हैराण करून का सोडता ? तुम्हाला सांगतो प्रत्येक राजकीय पक्षात वरच्या पातळीवर ब्राह्मण समाजाचा माणूस काम करीत आहे . म्हणून त्याला इतर ब्राह्मण त्रास नाही देत . ते एकमेकांशी अतिशय चांगले संबंध ठेऊन असतात . एकमेकांना ते मदतच करतात . आम्ही मात्र एकमेकांना शत्रु मानतो .

*नवीन नेतृत्व तयार करा …*

सध्या दुर्दैवाने आम्हाला आमचा नेताच नाही . जसे तिकडे अंधभक्त आहेत तसे किंबहुना त्यापेक्षा अधिक कट्टर अंधभक्त आमच्याकडे सुद्धा आहेत . आता जुनं नेतृत्व मार्गदर्शकपर भूमिकेत ठेवुन नव्या नेतृत्वाला संधी दिली पाहिजे . नव्या नेतृत्वाने सुद्धा त्याची लायकी ही त्याच्या कामातून , सामाजिक बांधिलकीतून , शिक्षणातून , आचरणातून दाखविली पाहिजे . नेतृत्व फक्त फेसबुक व्हाट्सउप वर पोस्ट करून तयार होत नाही .

*आम्ही बाबासाहेबांना संकुचित ठेवलंय ….*

आम्ही विश्वनेते बाबासाहेबांना इतकं संकुचित करून ठेवलंय की काही विचारू नका . इतक्या वर्षात प्रत्येक समाजाने बाबासाहेबांना मनातून स्वीकारायला हवे होते परंतु तसे झाले नाही . ह्याला संपूर्णपणे आम्ही संकुचित विचारांचे, कट्टर म्हणविणारे आंबेडकरवादीच कारणीभूत आहोत . दुसऱ्या जातीत बाबासाहेब आम्ही जाऊच देत नाही . चला एकवेळ आपण हे मान्य करू की बाबासाहेब हे फक्त तुमचेच आहेत . तर मग तुमचे आचरण त्या महापुरुषाच्या विचारांशी सुसंगत आहे का ? तर ते शंभर टक्के नाही . मुखी बाबासाहेब आणि कृती भलतीच . आता हे चालणार नाही . बाबासाहेबांचे नाव घ्यायचे असेल तर तुमचे वागणे , बोलणे , भाषा , संस्कार सगळेच ” आंबेडकर ” ह्या नावाला शोभेल असेच पाहिजे . आंबेडकर नाव इतके छोटे वाटले का तुम्हाला ? आंबेडकर म्हणजे स्वाभिमान, कष्ट, जीवनाशी लढाई , प्रामाणिकपणा, उच्च शिक्षण आणि बरेच काही …

*बुद्धाला सुद्धा संकुचित ठेवले ….*

आम्हाला हिंदूच्या देवी देवतांवर टीका करायला फार आवडते . आम्ही त्यांच्या देवळातल्या गर्दीवर टीका करतो . अरे ते काही का असेना ते श्रद्धेने ,कोणत्या तरी विचाराने आठवड्याच्या एक ठराविक दिवशी वेळात वेळ काढून देवळात जातात तरी . का हो तुम्ही जाता का कधी बुद्ध विहारात ? ( काही सन्माननीय अपवाद वगळता ) तुम्ही कधी दुसऱ्या जातीतील आपल्या मित्रांना विहारात घेऊन जाता का ? बुद्धाला सुद्धा तुम्ही बाबासाहेबांसारखेच संकुचित का करून ठेवले आहे ?

*आता आक्रमकपणा सोडा ….*

आम्ही आता आमचा आक्रमकपणा थोडासा सोडावा . लेखणीने काम करावं . बाबासाहेबांनी त्यांच्या लेखणीने हजारो वर्षाचा अन्यायी इतिहास मोडून काढला . तुम्ही बाबासाहेबांची लेकरं लेखणी चालवू शकत नाही ? पँथरचा क्रांतिकारक आक्रमकपणा त्याकाळी योग्यच होता . त्या पँथर्सना कोटी कोटी प्रणाम . परंतु आताची परिस्थिती ही त्या काळाच्या कितीतरी पटीने चांगली आहे हे आम्हाला मान्य करावेच लागेल .

*आतंरराष्ट्रीय विवाह करा ….*

आता मित्रांनो आणि मैत्रिणींनो शेवटचे . तरुण मुलामुलींना एकच सांगणे आहे की , तुम्हाला भविष्यात आंतरजातीय विवाह करायचाच असेल तर तुम्ही तो करू नका . तुम्ही आता आंतरराष्ट्रीय विवाह करा . आंतरराष्ट्रीय विवाह ….पक्के डोक्यात ठेवा . आणि फक्त डोक्यात ठेऊन काही फायदा आहे का ? तर नाही . मग त्यासाठी उच्च दर्जाचे चांगले शिक्षण घ्या . उच्च पदाच्या नोकरीसाठी प्रामाणिक प्रयत्न करा . छोट्या व्यवसायातून मोठा व्यवसाय कसा करता येईल ह्याचा विचार करा . उच्च पदाच्या नोकरीमुळे , व्यवसायाच्या प्रगतीमुळे मला परदेशात कसे जाता येईल आणि त्याच बरोबर परदेशातील मुलामुलींबरोबर कसे लग्न करता येईल ह्याचा विचार करा . आता विचार ग्लोबल आणि लग्न ही ग्लोबल .

आता किती दिवस मोर्चे, आंदोलने , निवेदने ? आता फक्त आपल्या घराची प्रगती , मग समाजाची आणि मग देशाची …. बघा पटतंय का !!

*आपला धम्म बंधू ,*
*अ‍ॅड. विश्वास काश्यपअ‍ॅड. विश्वास काश्यप*
*मुंबई .*