‘माणूस’, ‘गोपाळकृष्ण’, ‘जागिरदार’ असे चित्रपट, ‘मंदारमाला’, ‘जय जय गौरीशंकर’, ‘संगीत सौभद्र’, ‘संगीत स्वयंवर’ अशा नाटकांतून आपल्या अभिनय आणि गायकीचा ठसा उमटवलेले संगीतभूषण पं. राम मराठे यांचे आजच्याच दिवशी ३४ वर्षांपूर्वी निधन झाले. मराठी संगीत रंगभूमीवरील एका महत्त्वाच्या कलाकाराची आजच्याच दिवशी काळाने झडप घेतली. त्यांच्या पुण्यतिथीनिमित्ताने आज त्यांच्या भारतीय संगीत रंगभूमीतील योगदानाचा आढावा घेऊयात.
पंडित राम मराठे यांची पार्श्वभूमी
रामचंद्र पुरुषोत्तम मराठे हे मराठी संगीत दिग्दर्शक, गायक, रंगमंचावरील आणि चित्रपटांमधील अभिनेते होते.बाल कलाकार म्हणून त्यांनी प्रभात फिल्म कंपनीच्या 1938 मध्ये गोपाल कृष्ण या चित्रपटात कृष्णाची मुख्य भूमिका साकारली होती. ते हिंदुस्थानी शास्त्रीय संगीताच्या आग्रा घराण्याचे उस्ताद विलायत हुसेन खान यांचे शिष्य होते. मास्टर कृष्णराव फुलंब्रीकर आणि मास्टर कृष्णरावांच्या माध्यमातून त्यांनी जयपूर, ग्वाल्हेर आणि आग्रा यांसारख्या विविध घराण्यांचे घटक असलेली ख्याल शैली विकसित केली.
पंडित राम मराठे यांचा जन्म २३ ऑक्टोबर १९२४ रोजी पुण्यात झाला. त्यांचे शालेय शिक्षण भावे शाळेत पूर्ण झाले. ग्वाल्हेर घराण्याचे पंडित मनोहर बर्वे, ग्वाल्हेर घराण्याचे पंडित मिराशीबुवा, मास्टर कृष्णराव फुलंब्रीकर, जयपूर घराण्याचे पंडित वामनराव सडोलीकर आणि मोगुबाई कुर्डीकर, आग्रा घराण्याचे खान साहेब विलायत हुसेन खान, पूगनाथ घराण्याचे खान साहेब विलायत हुसेन खान यांच्यासह अनेक विद्वानांच्या हातून त्यांनी शास्त्रीय संगीताचे प्रशिक्षण घेतले. त्यांनी तबल्याचेही प्रशिक्षण घेतले होते.
हे ही वाचा
अमेरिकेतील मेरिलँडमध्ये उभारला जातोय बाबासाहेबांचा ‘इतका’ उंच पुतळा, लवकरच होणार अनावरण…
नरेंद्र मोदींनी शिक्षकांना लिहिली मराठीतून पत्रे, कारण…
हे आहेत ऑक्टोबर महिन्यातील महत्वाचे दिवस आणि सण
१९३३ साली पंडित राम मराठे यांनी सागर फिल्म कंपनीत प्रवेश केला. त्यांनी ‘मनमोहन’, ‘जहागीरदार’, ‘वतन’ सारख्या मेहबूब फिल्म्समध्ये काम केले. १९४० पर्यंत ते प्रभातसोबत होते आणि त्यांनी प्रभातच्या अनेक चित्रपटांमध्ये काम केले. पंडित राम मराठे यांची हिंदीतील ‘आदमी’ चित्रपटातील तर मराठीतील ‘माणूस’ चित्रपटातील भूमिका सर्वात जास्त लक्षात राहिली. त्यांनी १६ हून अधिक चित्रपटांमध्ये बालकलाकार आणि अभिनेता म्हणून काम केले.
डॉ. राम मराठे यांनी जालंधर, पाटणा, लाहोर, दिल्ली, ग्वाल्हेर, कलकत्ता, बनारस, अमृतसर अशा विविध ठिकाणी, संपूर्ण महाराष्ट्रात आयोजित सर्व संगीत महोत्सवात सहभाग घेतला. १९५० मध्ये नटवर्य गणपतराव बोडस यांच्या मार्गदर्शनाखाली त्यांनी बालगंधर्व, हिराबाई बडोवकर यांसारख्या दिग्गज अभिनेते आणि अभिनेत्रींसोबत ‘सौभद्र’, ‘संजयकल्लोळ’, ‘स्वयंवर’, ‘एकच प्याला’, ‘मानपमान’ इत्यादी जुन्या शास्त्रीय संगीत नाटकांमध्ये प्रमुख पात्र साकारले . त्यांच्या कारकिर्दीत भारतीय संगीत नाटक बहरले. ठाण्यात कित्येक वर्ष त्यांच्या स्मृतीप्रीत्यर्थ संगीत नाटक महोत्सवाचे आयोजन केले जाते.